Bệnh kiết lỵ (3 bài)

Bài 1. Kiết lỵ

Bệnh kiết lỵ là tình trạng nhiễm trùng ở ruột già do Entamoeba histolyca hoặc do vi khuẩn Shigella. Hầu hết nhiễm trùng ở dạng mang mầm bệnh không triệu chứng, một số biểu hiện ở dạng tiêu chảy nhẹ kéo dài, hoặc trầm trọng hơn là lỵ tối cấp. Biểu hiện lâm sàng ngoài ruột thường là áp xe gan, có thể vỡ vào màng bụng, màng phổi, màng ngoài tim.



Vi khuẩn gây bệnh kiết lỵ

I. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH KIẾT LỴ:

Đó là do vi khuẩn shigella gây viêm toàn bộ đại tràng và trực tràng. Bệnh thường lây truyền qua phân. Người thân trong gia đình bị bệnh, đi cầu không rửa tay, lấy thực phẩm cho bé ăn hoặc mua thực phẩm đường phố có nhiễm shigella. Cũng có thể trong nhà nuôi chó, mèo, phân chó, mèo cũng chứa vi khuẩn gây bệnh. Trẻ thích chơi với súc vật, sờ vào lông, bò ra nền nhà rồi đưa tay vào miệng…Trong nhà có ruồi, ruồi bu vào phân người chứa vi khuẩn rồi bu trên thức ăn…

Theo Y Học Hiện Đại:

a/ Do Amip (Dysenteric Amibienne), một loại trùng do bác sĩ Loesh và Kartulis tìm ra năm 1875.

b/ Do trực khuẩn ngắn không di động, gam âm, gây ra. Có thể do:

+ Shigella Amigua hoặc trực khuẩn Schmitz.

+ Shigella Dysenteriae hoặc trực khuẩn Shiga.

+ Shigella Paradysenteriae hoặc trực khuẩn Flexner.

+ Shigella Sonnei hoặc trực khuẩn Sonne.

Theo Y Học Cổ Truyền:

Sách “Nội Khoa Học Thượng Hải và Thành Đô” ghi: Nguyên nhân gây ra Bệnh lỵ:

a/ Thấp Nhiệt:

Lúc giao tiếp giữa mùa hè và thu, nhiệt tà bị uất, thấp khí bị ứ trệ cùng với nhiệt độc kết hợp với nhau hóa thành máu và mũi, gây ra Lỵ.

+ Thấp Nhiệt gọi là Bạch Lỵ.

+ Nhiệt nhiều gọi là Xích Lỵ.

b/ Ăn uống không điều độ hoặc thức ăn không sạch, ăn nhiều thức ăn béo (cao lương mỹ vị) làm hại Tỳ Vị, Tỳ Vị hư không thắng nổi Thấp làm cho Thấp ủng trệ bên trong nung đốt tạng phủ, khí huyết ngưng trệ sinh ra máu và mũi.

Người hay ăn các thức ăn sống, lạnh, hàn thấp tích trệ ở trong kèm theo ăn uống không cẩn thận, hàn thấp làm tổn thương (hại) Tỳ Vị, khí của Đại Trường bị trở ngại làm tổn hại đến doanh (dinh) huyết sinh ra chứng Hàn Thấp Lỵ.

c/ Cảm thụ phải thời hành dịch khí, ủng trệ ở trường vị, hợp với khí huyết hóa ra mũi, máu, thành Bệnh Dịch Độc Lỵ.

d/ Trình Chung Linh trong sách “Y Học Tâm Ngộ “ đời nhà Thanh (1644) nêu ra 3 nguyên nhân:

-Tích nhiệt

-Cảm phong hàn bế tắc

-Do ăn uống thức ăn sống, lạnh.

Như vậy, nguyên nhân gây ra Bệnh Lỵ có thể gom thành 2 loại:

+ Ngoại nhân: Do ngoại tà Hàn, Thấp,Nhiệt, vá Dịch độc.

+ Nội nhân:Do ăn uống làm tổn thương Tỳ Vị.

Tuy chia nguyên nhân gây Bệnh ra làm 2 loại như trên nhưng 2 yếu tố này luôn ảnh hưởng đến nhau:

+ Có khi Bệnh ở trong nhân Bệnh ở ngoài mà dễ phát sinh (chính khí suy-tà khí thịnh).

+ Có khi Bệnh bên ngoài nhân có Bệnh ở trong mà phát sinh (tà khí thịnh-chính khí suy).

II. ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN BỆNH KIẾT LỴ:

Qua thức ăn, nước uống, nước rửa rau quả.

Thú vật mang mầm bệnh (chó, mèo).

Ruồi là trung gian tuyền bệnh nguy hiểm.

Do tay bẩn.

Bào nang dính dưới móng tay.

Ngoài ra bệnh kiết lỵ có thể lây qua hoạt động sinh dục, và đây là một vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng ở những quần thể đồng tính luyến ái.

III. TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH KIẾT LỴ:

Người bệnh có thể sốt nhẹ, có thể không nhưng chủ yếu là đau quặn bụng, mót rặn. Phân ban đầu còn lỏng, sau toàn nhầy và máu, ngày đi 5-10 lần.

Ðau bụng thường ở manh tràng ( hố chậu phải, dễ lầm với viêm ruột thừa) dọc theo khung đại tràng ( dễ lầm với loét dạ dày ).

Tiêu phân nhày máu, đôi khi xen kẽ với tiêu lỏng, số lượng không nhiều, nhưng đi đại tiện nhiều lần trong ngày.

Mót rặn : đau rát hậu môn kèm theo cảm giác đòi hỏi đại tiện một cách bức thiết.

Sốt cao nếu là do shigella.


IV. BIẾN CHỨNG CỦA BỆNH KIẾT LỴ:


Thủng ruột.

Xuất huyết tiêu hóa.

Lồng ruột.

Viêm loét đại tràng sau lỵ.

Viêm ruột thừa do amip.

Các biến chứng hiếm.

Trẻ nhỏ rặn nhiều sẽ bị sa hậu môn. Vì mất nhiều chất bổ dưỡng nên trẻ dễ bị viêm đa dây thần kinh. Hội chứng viêm niệu đạo kết mạc mắt có thể xuất hiện sau khi bị lỵ. Trẻ có thể bị viêm khớp rồi để lại di chứng teo cơ.

Có thể gây rối loạn chức năng vận động của ruột, viêm đại tràng, trĩ, sa hậu môn. Nặng nhất là ký sinh trùng amibe lên gan gây ápxe gan do amibe.

CHUẨN ĐOÁN BỆNH KIẾT LỴ:

Tiền căn đau bụng, tiêu đàm máu.

Di chuyển đến vùng có bệnh kiết lỵ.

Có tiếp xúc với người tiêu đàm máu, đau bụng hoặc có nhiều người cùng mắc bệnh tương tự ở chung một tập thể hoặc quanh vùng cư ngụ.

Xét nghiệm qua phân.

Qua nội soi.

X quang ruột già.

Huyết thanh.


V. ĐIỀU TRỊ BỆNH KIẾT LỴ:


Các loại thuốc diệt ly amibe:

Émétine: do thuốc bài tiết chậm nên cần khoảng thời gian giữa hai đợt điều trị là 45 ngày.

Metronnidazole: thuốc xâm nhập qua hàng rào máu não tốt nên là thuốc chọn lựa để điều trị các tổn thương thần kinh trung ương.

Dehydro-émétine: ít độc, thải trừ nhanh hơn émetine, khoảng cách giữa hai đợt điều trị là 15 ngày.

Các lọai thuốc diệt kiết lỵ do mầm bệnh shigella

- Ciprofloxacine, Péfloxacine, Ofloxacine.

- Bactrim.

PHÒNG NGỪA BỆNH KIẾT LỴ:

Rửa sạch tay trước khi ăn, ăn chính, uống sôi.

Rửa sạch rau sống, thức ăn cần đậy kỹ tránh ruồi nhặn.

Vệ sinh phân, rác, quản lý việc dùng phân trong nông nghiệp.

Ðặc biệt nơi sống tập thể và người phục vụ ăn uống, cấp dưỡng, nuôi dạy trẻ phải sạch sẽ.

Ðiều trị người lành mang bào nang.

Theo www.camnangbenh.com

Bài 2. Một số loại nước lá chữa bệnh kiết lỵ

Rau hẹ 30 g, rau diếp cá 10 g; rửa sạch, giã nhỏ, lọc bằng nước sôi, để nguội lấy 150 ml nước, chia hai lần uống trong ngày. Uống lúc đói. Cần uống 3 ngày.

Một số loại nước thuốc khác:

- Cỏ nhọ nồi 30 g, lá mơ lông 10 g, rửa sạch, giã nhỏ, lọc bằng nước sôi để nguội lấy 200 ml nước, chia 3 lần uống trong ngày, uống vào lúc đói. Cần uống liền trong 3 ngày.

- Rau má 40 g, cỏ sữa 10 g, rửa sạch, cho vào nồi cùng 300 ml nước, đun sôi kỹ, còn 200,ml, chia 3 lần uống trong ngày, uống vào lúc đói, cần uống trong 3 ngày liền.

- Rau giền 40 g, rau đay 20 g, rửa sạch, tráng qua nước sôi để nguội, giã nhỏ, vớt lấy nước cốt để uống. Ngày uống 2 lần, uống liền trong 3 ngày.

BS Nguyễn Văn Tuấn, Sức Khoẻ & Đời Sống

Bài 3. Thuốc cháo chữa bệnh kiết lỵ

Cháo tỏi

- Tỏi ta loại củ to vỏ màu tím 30g (bóc bỏ vỏ lụa); gạo nếp 200g

- Tỏi tách nhánh, luộc qua, để vào bát. Gạo nếp vo sạch nấu cháo loãng. Khi cháo chín mới cho tỏi luộc vào, nấu cháo tỏi chín nhừ là dùng được.

- Tác dụng: ấm bổ dạ dày và ruột, sát khuẩn trừ lỵ. Chữa bệnh kiết lỵ, lao phổi và bệnh cao huyết áp...

Cháo rau sam

- Rau sam (mã xỉ hiện) 100g, (tươi 200g), gạo tẻ 60g.

- Rau sam rửa sạch, thái vụn, gạo tẻ vo sạch, nấu cháo rau sam. Ǎn khi đói.

- Tác dụng: Thanh nhiệt giải độc, cường huyết, trị lỵ. Dùng chữa lỵ trực trùng, giun kim và giun đũa.

Cháo trà diệp

Trà lá 10g (tươi 30g); gạo tẻ 50g, đường trắng lượng vừa ngọt nhạt.

- Trà lá hãm nước sôi khoảng 8-10 phút (hoặc tươi nấu thành chè xanh) lấy 1000ml nước trà (bỏ bã) thêm 400ml nấu cháo loãng. Ǎn ngày 2 lần khi cháo trà diệp nóng.

- Tác dụng: Hóa đàm tiêu thực, lợi tiểu tiêu phù thũng, ích khí bổ thần (làm cho tinh thần phấn chấn). Dùng chữa bệnh viêm đại tràng và lỵ cấp mạn tính.

- Chú ý: Cháo trà diệp vốn có tác dụng làm cho tinh thần phấn chấn cho nên không ăn trước khi đi ngủ. Đặc biệt là đối với người thường "mất ngủ" cần chú ý. Đối với phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú và đại tiện táo kết kiêng dùng.

Nguồn: http://library.datviet.com/chitiet.asp?ID=50507&TheLoai=23